به گزارش پایگاه خبری «عصرمعدن» به نقل از تجارت نیوز، صنعت فولاد، یکی از محورهای اصلی توسعه صنعتی و اقتصادی کشورها به‌شمار می‌رود و ایران در دهه‌های اخیر تلاش کرده جایگاه خود را در بازار جهانی فولاد تثبیت کند.

با این حال، سال 1403 برای زنجیره فولاد کشور، سالی پر از چالش بود. از مشکلات ناترازی انرژی و مواد اولیه گرفته تا محدودیت‌های صادراتی، نوسانات نرخ ارز، تحریم‌های بین‌المللی و اختلال در زنجیره تأمین، همگی دست‌به‌دست هم دادند تا روند تولید، صادرات و حتی واردات فولاد کشور را تحت تأثیر قرار دهند.

آمارهای منتشرشده از ابتدای فروردین 1403 تا فروردین 1404، نشان‌دهنده سیر نزولی در بیشتر شاخص‌های کلیدی این صنعت است؛ کاهشی که زنگ خطر را برای برنامه‌های توسعه‌ای به‌صدا درآورده و بازنگری در سیاست‌های حمایتی و زیرساختی را به امری ضروری تبدیل کرده است.
میزان‌ تولید سالانه فولاد 5.7 درصد کاهش یافت

طبق آمار منتشر شده از سوی انجمن فولاد، میزان تولید فولاد در سال 1403 به 30.2 میلیون تن رسید که نسبت به سال 1402 معادل 5.7 درصد افت را نشان می‌دهد.

میزان تولید تیرآهن از یک میلیون و 308 هزار تن در سال 1402، به یک میلیون و 330 هزار تن رسید که این به‌معنای رشد 1.7 درصدی تولید این محصول در سال 1403 است.

میزان تولید میلگرد 0.5 درصد کاهش داشت و از 10 میلیون و 291 هزار تن در سال 1402 به 10 میلیون و 235 هزار تن در سال 1403 رسید.

در بخش تولید مواد اولیه نظیر آهن اسفنجی، گندله سنگ آهن و کنسانتره سنگ آهن در سال 1403 یک روند صعودی حاکم بود. میزان تولید آهن اسفنجی 0.8 درصد، گندله آهن اسفنجی 0.5 درصد و میزان تولید کنسانتره سنگ آهن 6.7 درصد افزایش داشتند.
سقوط 41.4 درصدی تولید تیرآهن

علاوه بر این، میزان تولید فولاد در فروردین 1404 با رشد 4.6 درصدی همراه بود. تولید فولاد میانی نیز به سه میلیون و 312 هزار تن رسید که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته یک روند صعودی طی کرده است.

تیرآهن در فروردین 1404 سقوطی سنگین را تجربه کرد. تولید تیرآهن از 111 هزار تن در سال 1403، به 65 هزار تن در سال جاری رسید، کاهشی معادل 41.4 درصد که از افت شدید در این بخش حکایت دارد.

تولید میلگرد هم‌ در سال 1403، 807 هزار تن بود که این میزان در فروردین سال جاری به 840 هزار تن رسید. این میزان‌ تولید به‌معنای رشد 4.1 درصدی تولید میلگرد در یک ماه گذشته است. تولید ورق گرم و‌ ورق سرد هم به‌ترتیب 4.1 درصد و 1.3 کاهش داشتند .از طرفی، مقدار تولید اسلب 7.4 درصد، بیلت و‌بلوم‌هک 2.6 درصد رشد داشتند.
صادرات فولاد یک میلیارد دلار سقوط کرد

بررسی آمار ارزش صادرات فولاد نشان می‌دهد که میزان صادرات زنجیره فولاد در 12 ماهه سال 1403، 13 درصد معادل یک میلیارد دلار کاهش داشته است.

اسلب و شمش از اصلی‌ترین محصولات صادراتی زنجیره فولاد هستند که حجم صادرات آنها به‌ترتیب 32 درصد و ‌18 درصد کاهش یافته است.

حجم صادرات تیرآهن که در سال 1402 به 176 هزار تن رسیده بود، در سال 1403 با رشد 21 درصدی به 213 هزار تن صعود کرد. ارزش صادرات هم به 10 درصد تغییر، از 93 میلیون دلار به 102 میلیون دلار رسید.

حجم صادرات کل مقاطع طویل فولادی هم در سال 1403، 2955 تن بود که نسبت به سال 1402، 14 درصد رشد داشته است. ارزش صادرات کل مقاطع طویل فولادی هم در سال 1402، به هزار و 595 میلیون دلار رسید.

علاوه بر این، ارزش صادرات بیلت و بلوم و گندله سنگ آهن به‌ترتیب به منفی 22 و‌ منفی 16 رسیدند.
واردات زنجیره فولاد در سال 1403 چقدر بود؟

بر اساس آمار انجمن فولاد ایران، واردات برخی اقلام در زنجیره فولاد با افزایش همراه بوده است. برای نمونه، واردات ورق گرم از 487 هزار تن در سال 1402 به 561 هزار تن در سال 1403 رسید؛ افزایشی 11 درصدی که از رشد وابستگی به منابع خارجی در این بخش حکایت دارد.

همچین، واردات کل محصولات فولادی هم از نظر حجم شش درصد و از نظر ارزش منفی 2 درصد تغییر داشته است. ارزش کل محصولات فولادی واردشده به کشور در سال 1403، هزار و 588 میلیون دلار بود.

ارزش واردات آهن اسفنجی، بیلت و‌ بلوم و کل مقطع طویل فولادی هم به‌ترتیب 46 درصد، 194 درصد و سه درصد رشد داشتند.

واردات تیرآهن در سال 1403 روندی کاهشی را پشت سر گذاشت. بر اساس آمارها، حجم واردات این محصول از 13 هزار تن در سال 1402 به 10 هزار تن کاهش یافت که معادل افت 23 درصدی است. در همین حال، ارزش واردات تیرآهن نیز از 12 میلیون دلار به هشت میلیون دلار تنزل پیدا کرد و کاهش 31 درصدی را به‌جا گذاشت.

در سال 1403، واردات میلگرد با کاهش جزئی نسبت به سال پیش همراه بود. حجم واردات این محصول از 37 هزار تن در سال 1402 به 36 هزار تن رسید که معادل افتی 3 درصدی است. از سوی دیگر، ارزش دلاری واردات میلگرد نیز از 57 میلیون دلار به 55 میلیون دلار  کاهش یافت و کاهش 4 درصدی را به ثبت رساند. این ارقام حاکی از روندی کاهشی در واردات میلگرد، چه از نظر وزنی و چه از منظر ارزش اقتصادی آن هستند.

بر اساس این گزارش،‌ بررسی عملکرد زنجیره فولاد در سال 1403 نشان می‌دهد که این صنعت با افت در شاخص‌های کلیدی مانند تولید، صادرات و واردات بعضی اقلام مهم روبه‌رو بوده است. کاهش 5.7 درصدی تولید فولاد، افت صادرات شمش و اسلب و رشد واردات ورق گرم، همگی نشانه‌هایی از فشار مضاعف بر این زنجیره راهبردی هستند.

در این میان، یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر بر وضعیت فعلی، بحران ناترازی انرژی است. کمبود و قطعی گاز در زمستان و برق در تابستان، موجب اختلال در خطوط تولید، کاهش ظرفیت بهره‌برداری و افزایش هزینه تمام‌شده محصولات فولادی شده است. این مشکل نه‌تنها بر تولید داخل، بلکه بر تعهدات صادراتی نیز تأثیر منفی گذاشته است.

با وجود هشدارهای مکرر فعالان صنعت، وزارت نیرو تاکنون نتوانسته راهکارهای عملی و پایدار برای تأمین انرژی صنایع انرژی‌بر ارائه دهد. طرح‌هایی نظیر احداث نیروگاه‌های خورشیدی همچنان در مرحله اجرا باقی مانده‌اند.

تداوم این وضعیت می‌تواند توان رقابتی صنعت فولاد را در بازارهای داخلی و خارجی کاهش دهد. وزارت نیرو باید با بازنگری جدی در سیاست‌های تأمین و تخصیص انرژی، شرایط را برای پایداری تولید صنعتی به‌ویژه در زنجیره فولاد فراهم کند، در غیر این‌ صورت، چشم‌انداز توسعه این صنعت با ابهام جدی مواجه می‌شود.