به گزارش پایگاه خبری «عصر معدن» به نقل از اقتصاد آنلاین، معاملات تختال یا همان اسلب که به منظور شفاف‌سازی معاملات ورق گرم و با هدف ایجاد توازن در قیمت‌گذاری آن به بورس کالا ورود پیدا کرد، سال 1397 از رینگ معاملاتی بورس کالا خارج شد. دلیل اصلی مسئولان وزارت صنعت، معدن و تجارت برای خروج معاملات تختال از بورس کالا در آن زمان، محدود بودن تولیدکننده و عرضه‌کننده آن بود. با این وجود، مردادماه سال گذشته، اولین عرضه اسلب در بورس کالا پس از دو سال و با حواشی زیاد به دلیل کشف قیمتی که بسیار بالاتر از قیمت‌های جهانی بود، صورت گرفت.

روش عرضه تختال پیش از اعمال تغییرات
در حالی که از مردادماه سال 1399 تاکنون، روال منظمی برای عرضه تختال (اسلب) در بورس کالای ایران وجود داشت، اما به تازگی برخی از قوانین مرتبط با عرضه این محصول تغییر کرده است. بورس کالای ایران در حالی از انتقال معاملات کالای تختال به تالار حراج باز از روز دوشنبه (18 بهمن ماه) خبر داده که خرید این محصول، تا اطلاع ثانوی به صورت غیر بهین‌‌یاب برای تمام مشتریان دارای کد بورسی، امکان ‌پذیر است. لازم به ذکر است که معاملات این محصول، پیش از این در تالار محصولات صنعتی و معدنی بورس کالا انجام می‌شد.

پیش از ورود تختال به بورس کالا، واحدهای تولیدی با خرید این محصول که ماده اولیه برای تولید ورق فولادی محسوب می‌شود، اقدام به تولید می‌کردند. پس از مدتی، تختال به بورس کالا راه یافت و مقرر شد کارخانه‌های مصرف‌کننده اسلب، محصولات خود را در بورس کالا عرضه کنند.

تعداد کارخانجاتی که به این حوزه مرتبط هستند، محدود بوده و بیش از 10 کارخانه مصرف‌کننده تختال وجود ندارد. برخی از این واحدهای تولیدی، محصولات خود را در بورس کالا عرضه نمی‌کردند. این امتناع تا جایی پیش رفت که بورس کالا اعلام کرد در صورت عدم عرضه اسلب، کدهای فروش بسته خواهد شد. کارخانجات نیز در واکنش به این موضوع، از عرضه نشدن محصول در بورس کالا در صورت بسته شدن کدهای فروش خبر دادند.

این در حالی است که اجازه فروش محصول در بورس کالا، آن هم با قیمت دلخواه وجود ندارد و ضوابط این بورس باید رعایت شود. این موضوع، برای برخی از کارخانجات گران تموم شد. زیرا سود زیادی در بحث ورق فولادی وجود داشت و اگر کنترل بازار از دست این واحدهای تولیدی خارج می‌شد، سود و انحصار ایجادشده نیز از میان می‌رفت. این امر، دلیلی برای مخالفت کارخانجات در زمینه عرضه محصول در بورس کالا و قیمت‌های مصوب این بورس بود. این واحدهای تولیدی، اعتقاد به افزایش قیمت‌ها داشتند. اما سازوکار بورس کالا به تفاوت میان این کارخانجات و دیگر تولیدکنندگانی که در دنیا در حال فعالیت هستند، قائل نبود. به اعتقاد بورس کالا، رابطه‌ای میان محصول و مواد اولیه وجود دارد که تمامی تولیدکنندگان ملزم به حفظ این رابطه هستند و دلیلی برای پرداخت هزینه بیشتر از سوی مصرف‌کننده ایرانی به علت ناتوانی کارخانجات در تولید وجود ندارد.

با این حال، کارخانجات مذکور حاضر به پذیرفتن شرایط بورس کالا نشدند و زمانی نیز که با این شرایط کنار آمدند و اقدام به عرضه محصول کردند، اتفاقاتی عجیب رخ داد. برای مثال، محصولاتی بدون کیفیت در بورس کالا عرضه می‌شد تا مصرف‌کننده‌ای اقدام به خرید نکند و انحصار محصولات، در دست این کارخانجات باقی بماند. درواقع محصول اصلی تولیدشده، در بورس کالای ایران عرضه نمی‌شد.

تغییر در قوانین، حتی به قیمت ضرر مصرف‌کننده!
در نهایت و با فشار بورس کالا بر این واحدهای تولیدی، برخی از آنها محصولات خود را در بورس عرضه کردند. اما برخی از واحدهای تولیدی مانند فولاد گیلان، به طور کلی از این موضوع کنار کشید و کارخانه فولاد کاویان نیز، برای مدتی تولید نداشت. اما دیگر کارخانجات، محصول خود را در بورس عرضه کردند و بورس کالای ایران نیز برای حمایت از این دسته کارخانجات، تغییراتی در قوانین خود ایجاد و مجوز خرید را به دلیل افزایش تعداد متقاضیان، برای همه افراد صادر کرد. اما حدود یک ماه پیش و با ورود دلار به کانال 26هزار تومان، کاهش تقاضا و خروج بسیاری از سرمایه‌گذاران از بازار، عاملی برای ایجاد ترس در بورس کالا شد. این امر، دلیلی برای تغییر برخی از قوانین اصلی و حیاتی بورس کالا شد و به موجب این تغییرات، همه افراد (حتی اشخاصی که قصد عرضه محصول خود در بورس کالا را نداشتند) مجاز به خرید اسلب شدند. در نتیجه، تختال که خریداری در بورس کالا نداشت و مجموع فروش این محصول از 40هزار تن فراتر نمی‌رفت، دو هفته گذشته با تقاضای 160هزار تنی همراه شد.

تقلید بی‌نتیجه بورس کالای ایران/ مواد اولیه در اختیار عده‌ای خاص
می‌توان گفت برنامه بورس کالای ایران، تقلیدی از بورس لندن، شانگهای یا هند بوده است. این بورس‌ها، تعداد مشخصی انبار ثبت‌شده دارند که پس از ثبت این انبارها، هر یک از افرادی که قصد سرمایه‌گذاری در حوزه فولاد را دارند، می‌توانند اقدام به خرید هر میزانی از کالا کنند. در این سیستم اگر شخصی مصرف‌کننده محسوب می‌شود، می‌تواند کالا را در کارخانه خود مورد استفاده قرار دهد و اگر مصرف‌کننده عادی به حساب می‌آید، مجاز به نگهداری کالا در این انبارها و فروش آن در زمان دلخواه است. درواقع قرار بر این بود که با این سیستم، خرید برای همه اشخاص آزاد شود. اما قسمت پایانی حذف شد و برداشتی سطحی از روش دیگر بورس‌ها صورت گرفت.

پیاده‌سازی این روش از تابستان سال جاری و پس از قطعی‌های مکرر برق، مورد نظر بود. اما مسئولان به این نتیجه رسیدند که ذخیره استراتژیکی برای کنترل بازار در زمان قطعی برق وجود ندارد و قرار بر ذخیره کالاها در زمستان و عرضه آنها در تابستان شد. اما این موضوع، فراموش شد و این در حالی است که با صدور مجوز برای خرید محصول توسط همه افراد و نبود تعهد برای عرضه، محصولی به بورس کالا باز نمی‌گردد. نتیجه این امر، خرید مواد اولیه توسط برخی افراد خاص و ذخیره‌سازی این مواد در انبار خواهد بود تا پس از تولید محصولات، با قیمت‌های دلخواه به فروش برسد. زیرا تعهدی برای فروش با نرخی مصوب وجود ندارد.

افزایش قیمت‌ها؛ نتیجه انتقال معاملات اسلب به تالار حراج باز
اتفاق دیگر، انتقال معاملات تختال (اسلب) به تالار حراج باز بورس کالای ایران بود. خروجی این روش، ایجاد رقابت کاذب برای افزایش قیمت‌ها خواهد بود که در نتیجه این موضوع، قیمت اسلب بالا خواهد رفت.

سیستم حراج باز در ماه‌های اخیر در بورس کالای ایران، راه‌اندازی شده است. با نگاهی به محصولات عرضه‌شده در این سیستم، می‌توان دریافت که بسیاری از این محصولات با افزایش قیمت 20 یا 30درصدی پس از عرضه مواجه شده‌اند. درواقع ساختار حراج باز، ساختاری است که رقابت شدید و کاذبی را میان خریداران ایجاد می‌کند و در نهایت، قیمت بالاتر مورد قبول واقع می‌شود. این رقابت کاذب، در آینده برای اسلب نیز ایجاد خواهد شد و با انتقال معاملات تختال به تالار حراج باز، قیمت‌ها افزایش خواهد یافت.

مواد اولیه ارزان، اما محصول نهایی گران!
تختال، کالایی میانی محسوب می‌شود و شخصی که اقدام به خرید این کالا می‌کند، باید معادل این محصول را به مصرف‌کننده نهایی (تولیدکننده) تحویل دهد و زمانی که تعهدی برای عرضه وجود ندارد، مصرف‌کننده کالایی دریافت نمی‌کند و کالا، با هر قیمتی به فروش می‌رسد. این در حالی است که در دولت سیزدهم، بر عرضه صفر تا صد زنجیره فولاد در بورس کالا و جلوگیری از افزایش قیمت همه محصولات تاکید شده است و بالا رفتن قیمت اسلب و به تبع آن ورق فولادی، برخلاف این سیاست‌های بالادستی است.

از سوی دیگر واحدهای تولیدی، سنگ‌آهن و انرژی را که اصلی‌ترین مواد اولیه برای تولید فولاد هستند، ارزان دریافت می‌کنند و دلیلی برای قیمت‌گذاری محصول نهایی با روش حراج باز و ایجاد رقابت کاذب برای بالا بردن قیمت وجود ندارد. با این وجود، عرضه محصولات با روش‌های مختلف، موضوع اصلی نیست. بلکه بحث اصلی، بازگشت کالا به بورس است.

از میان رفتن شناوری بورس با تغییر نحوه محاسبه مقاطع طولی
یکی دیگر از ابلاغیه‌های بورس کالا، در مورد نحوه محاسبه شمش بلوم و مقاطع طولی (بازه صفر تا مثبت 3درصد قیمت کشف‌شده هفته قبل) بود. این در حالی است که تعیین چنین بازه‌ای، شناوری بورس را از میان خواهد برد و زمینه را برای ضرر مصرف‌کنندگان فراهم خواهد کرد. درواقع، چنین موضوعی (بالا رفتن قیمت‌ها و جلوگیری از فروش زیر قیمت) در هیچ یک از بورس‌های دنیا وجود ندارد و از زمان تعیین این بازه، قیمت میلگرد در بازار داخل حدود 7 الی 8درصد افزایش یافته است.

این در حالی است که به گفته امیر صباغ، مدیر اقتصادی و توسعه سرمایه‌گذاری ایمیدرو، قیمت، لازم است که بالا برود! به گفته وی، دلیل این موضوع، زیان برخی از واحدهای تولیدی در محدوده قیمت‌های فعلی است. در حال حاضر، قیمت‌ها خوب و مناسب هستند، اما هدف بورس کالای ایران، افزایش قیمت‌ها نبوده است. هدف، جلوگیری از ریزش بیش از حد قیمت‌ها بوده است. زیرا ریزش بیش از حد قیمت می‌تواند ضد تولید عمل کند، موجب افت تولید شود و قیمت‌ها را بالا ببرد.