به گزارش پایگاه خبری «عصرمعدن» در ادامه این یادداشت آمده است:

با توجه به بالا رفتن مصرف انرژی در کشور و افزایش اهمیت استراتژیک انرژی در سطح منطقه و جهان در چند سال گذشته، به‌تدریج رویکرد استراتژیک کشور به سمت حفظ و صیانت از منابع انرژی سوق یافت. این موضوع نخستین‌بار و به‌طورجدی در قانون 5 ساله سوم توسعه و قانون هدفمند کردن یارانه‌ها و به‌طور جدی‌تر در قانون اصلاح الگوی مصرف انرژی در سال 1389 دیده شد. با تصویب قوانین گوناگون مرتبط با انرژی به‌تدریج رویکرد مدیریت مصرف انرژی به مدیریت انرژی تغییر کرد.

تابع هدف مدیریت انرژی در دنیا به‌صورت افزایش تولید ملی و افزایش رفاه اجتماعی تعریف می‌شود؛ درحالی‌که مدیریت مصرف انرژی به‌صورت کاهش هزینه‌های انرژی تعریف می‌شود. کاهش هزینه‌های انرژی به معنای مدیریت بار الکتریکی و کاهش اتلاف است. در کشور ایران و در زمینه مدیریت بار الکتریکی عملکرد مناسبی وجود دارد، اما درواقع مدیریت بار با مدیریت انرژی متفاوت است و اقداماتی که در زمینه مدیریت مصرف در کشور اجرا می‌شود، در تضاد با منافع صنایع و شرکت‌ها است. با اجرای طرح‌های مدیریت بار الکتریکی از قبیل طرح ذخیره عملیاتی، کارخانه‌ها مجبور به کاهش تولید در زمان اوج مصرف می‌شوند. درحالی‌که هدف نهایی در هر کارخانه و مجموعه تولیدی، ارتقای بهره‌وری و میزان تولید است. باید اذعان کرد که مدیریت بار الکتریکی به این صورت در اغلب موارد منجر به متضرر شدن صنایع می‌شود. کاهش مصرف انرژی و مباحثی ازاین‌دست در مرحله بعدی قرار دارد و بر اساس ساختار افزایش تولید ملی، تحقق می‌یابند؛ یعنی مدیریت مصرف انرژی درون مدیریت انرژی نهفته است، درواقع مدیریت انرژی، سیستمی است که نگاه جامعی به انرژی دارد.

مدیریت انرژی در شرکت فولاد خوزستان

زیربنای کنترل و بهینه‌سازی انرژی از سال‌ها قبل در شرکت فولاد خوزستان وجود داشته است. انجام سه دوره ممیزی فنی انرژی که به‌طور داوطلبانه در این مجموعه طی سال‌های 76 تا 89 انجام شده، نشان از توجه خاص مدیریت ارشد این شرکت به بحث انرژی از گذشته‌های دور دارد. با این حال، از سال 1383 با تشکیل واحد کنترل و بهینه‌سازی انرژی در دفتر فنی بخش انرژی و سیالات، توجه ویژه‌ای به این امر شد. پس‌ازآن با تصویب استاندارد ISIRI 9653 (استاندارد داخلی مصرف انرژی در تولید آهن و فولاد) در سال 1387 و ابلاغ قانون اصلاح الگوی مصرف در سال 1389، توجه به این موضوع و الزامات قانونی آن در دستور کار مدیریت شرکت فولاد خوزستان قرار گرفت. شرکت فولاد خوزستان، هزینه‌های قابل‌توجهی را بابت حامل‌های انرژی پرداخت می‌کند؛ ازاین‌رو سیستم مدیریت انرژی تاثیر بسزایی بر کاهش هزینه‌ها، افزایش راندمان تولید، کاهش توقف، بهبود کنترل عملیات، بهینه‌سازی طرح‌ها و بهبود فرآیند تامین خدمات، مواد، تجهیزات و انرژی دارد.

با استقرار استاندارد ISO50001 در سال 1393 در شرکت فولاد خوزستان، روند بهینه‌سازی مصرف انرژی، سرعت بیشتری گرفت. واحد کنترل و بهینه‌سازی انرژی مستقر در دفتر فنی انرژی و سیالات که مسئولیت کنترل و پایش عملکرد انرژی و آب را در شرکت بر عهده دارد، متولی سیستم مدیریت انرژی و کنترل حسن اجرای الزامات آن در شرکت فولاد خوزستان است. گفتنی است که در سال 1393، این شرکت اولین شرکت فولادی بود که موفق به دریافت گواهینامه ISO50001 شد.

نقش کمیته‌های انرژی در بهبود سیستم مدیریت انرژی

کمیته‌های انرژی در بخش‌های گوناگون فولادسازی، احیا، مواد اولیه، انرژی و سیالات و سایر واحدهای پشتیبانی، در مراحل متعدد اقدام به بررسی، شناسایی و ثبت تجهیزات، میزان مصرف حامل‌های انرژی، شرایط حاکم بر واحدها و مستندسازی اطلاعات مربوط به هرکدام از آن‌ها می‌کنند.

ازآنجایی‌که خرید انرژی در شرکت جزو اقلام استراتژیک و اساسی است، هرگونه بهبودی در کاهش هزینه انرژی، آورده‌های مالی فراوانی برای شرکت دارد. با ورود سیستم مدیریت انرژی به این مقوله، این موضوع سرعت بیشتری گرفته است. در راستای تحقق الزامات سیستم مدیریت انرژی مبتنی بر استاندارد ISO50001 و به‌منظور مدیریت موثر عملکرد انرژی، لازم است از نحوه عملکرد انرژی در تجهیزات، سیستم‌ها، امکانات و فرآیندها در طول زمان مطلع شده و از طریق آن، عملکرد جاری، میزان انحراف از اهداف و اثربخشی طرح‌های در دست اقدام، مشخص می‌شود. برای پایش این امور از خط مبنای انرژی استفاده می‌شود. براساس تعریف ISO50001 خط مبنای انرژی مرجع کمی است که مبنایی برای مقایسه عملکرد انرژی فراهم می‌کند.

مدل‌سازی مصرف انرژی در شرکت فولاد خوزستان

مدل‌سازی مصرف انرژی با کمک دانش فرآیندی بهره‌برداران در شرکت با توجه به موارد ذیل انجام شده است:

- تعیین مرز؛

- تعیین جریان انرژی؛

- نمودار فنسی؛

- شناسایی و تعیین متغیرهای مرتبط؛

- شناسایی و تعیین عوامل ثابت؛

- تعیین نوع شاخص عملکرد انرژی و خط مبنا؛

- تعیین و بررسی دوره زمانی خط مبنا، دوره زمانی تست خط مبنا و دوره زمانی گزارش‌دهی؛

- بررسی میزان تواتر، صحت، دقت و در دسترس بودن اطلاعات؛

- پایش آماری داده‌ها و مطابقت داشتن با شرایط واقعی با استفاده از تست‌های چولگی و افراشتگی، کلموگرو و شاپیرو، نمودار نرمال Q-Q، نمودارهای جعبه‌ای و...؛

- تهیه مدل آماری و تست‌های مربوط شامل صحت اطمینان R²، آماره F، آماره T، تورم واریانس، خطای باقیمانده داده‌ها، بررسی نمودارهای هیستروگرام، بررسی نمودارهای P-P خطای باقیمانده داده‌ها، بررسی نمودار اغتشاش خطای باقیمانده داده‌ها، بررسی تست‌های DFBeta و DFFit و...؛

- تصحیحات معمول خط مبنا؛

- استفاده از دوره تست خط مبنا و چک کردن با شرایط واقعی سایت؛

- تعیین UCL و LCL خط مبنا؛

- بررسی نمودارهای مربوط به خط مبنا و دوره گزارش‌دهی؛

- بررسی عملکرد انرژی و پیگیری دلایل مغایرت در مواقع عدول از UCL و LCL؛

- بررسی فرآیندهای تولیدی با نمودارهای CUSUM و تجزیه‌وتحلیل آن‌ها؛

- با کمک خط مبنا می‌توان هدف‌گذاری سالیانه را انجام داد (درصورتی‌که هیچ فرصت بهبودی اجرا نشود و فقط بتوان با تحت کنترل قرار دادن متغیرهای مرتبط به ‌صرفه‌جویی رسید و همچنین اهداف سال بعد را برآورده کرد)، به‌گونه‌ای که هم چالشی باشند و هم در دسترس؛

- برآورد انرژی در آینده براساس متغیرهای اثرگذار بر مصرف انرژی و خط مبنای انرژی انجام می‌شود و چنانچه قصد تغییر هر یک از عوامل اثرگذار را داشته باشیم، میزان تغییرات در انرژی مصرفی تخمین زده می‌شود.

سیاست‌های کلی سیستم مدیریت انرژی

در شرکت فولاد خوزستان، سیستم مدیریت انرژی مبتنی بر استاندارد ISO50001 از زمان استقرار در سال 1393 تاکنون، دستخوش تغییراتی شده و بهبودهای مستمری داشته که در این 5 سال توجه و نگاه سازمان و کارکنان را به خود معطوف کرده است. سیاست‌های کلی این سیستم در 5 سال آینده شامل موارد ذیل است:

1-   اصلاح و بهبود فرآیند شناسایی، ابلاغ، اجرا و ارزیابی انطباق الزامات قانونی و سایر الزامات؛

2-  اصلاح و بهبود فرآیند تأمین خدمات، تجهیزات، محصولات و انرژی مرتبط با نواحی استفاده بارز انرژی؛

3-  اصلاح و بهبود فرآیند طرح و پروژه‌های فولاد خوزستان مبتنی بر الزامات سیستم مدیریت انرژی؛

4-  اصلاح و بهبود فرآیند کنترل عملیات و فعالیت‌های نگهداری و تعمیرات مرتبط با نواحی استفاده بارز انرژی؛

5-  گسترش و نهادینه کردن مدل‌سازی‌های پیشرفته و خطوط مبنای انرژی در واحدهای تولیدی و پشتیبانی؛

6-  برگزاری دوره‌ای ممیزی داخلی سیستم مدیریت انرژی و ممیزی فنی انرژی به‌طور تخصصی با محوریت واحد کنترل و بهینه‌سازی انرژی و همکاری سایر ذی‌نفعان؛

7-  برگزاری دوره‌های آموزش عمومی و تخصصی.

به‌روز در مدیریت انرژی

در ابتدا استقرار IS0 50001 براساس ویرایش سال 2011 در شرکت فولاد خوزستان انجام می‌شد و بنای شرکت بر این است که از اواخر سال 1398، ویرایش 2018 را در شرکت فولاد خوزستان پیاده‌سازی کند. تا اواخر سال جاری ویرایش 2018 به‌منظور ممیزی شخص ثالث برای شرکت اجباری می‌شود، بنابراین ویرایش جدید باید جایگزین ویرایش 2011 شود.

این استاندارد همانند سایر استانداردها پس از گذشت سال‌ها به تکامل و بلوغ بیشتری رسیده و با توجه به اینکه ویرایش جدید دارای الزامات و معیارهای سختگیرانه‌تری است؛ بنابراین برای اجرای مناسب سیستم مدیریت انرژی براساس ایزو 50001 ویرایش 2018 نیاز به مقدمات و بسترهای کافی دارد که مسلما همکاری و تعهد بیش‌ازپیش مدیران واحدهای ذی‌ربط را می‌طلبد. مقدمات اجرای ویرایش جدید IS0 50001 به‌‌طور کلی در شرکت موجود است اما توجه و تمرکز بیشتر در برآورده‎سازی الزامات انرژی در فرآیندهای تولیدی و کنترل عملیات آن‌ها، اصلاح فرآیند تأمین خدمات، محصولات، تجهیزات و انرژی مرتبط با نواحی استفاده بارز انرژی و نیز اصلاح فرآیند طراحی و اجرای پروژه‌های مرتبط با نواحی استفاده بارز انرژی، لازم و ضروری است.