به گزارش پایگاه خبری «عصرمعدن» حمیده رشید، مجری طرح تهیه نقشه‌های زمین‌شناسی آتشفشان دماوند در سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور است که با اشاره به اقدامات این سازمان در زمینه تهیه نقشه‌های یکصد هزارم، افزود: تهیه این نقشه‌ها در اوایل دهه 80 به پایان رسید و بعد از آن از سوی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور تهیه نقشه‌های یک‌بیست‌وپنج‌هزارم در دستور کار قرار گرفت.

وی تهیه نقشه‌های یک‌بیست و پنج هزارم آتشفشان دماوند را از اهداف این پروژه نام برد و یادآور شد: برای این منظور تحقیقات زیادی از سازمان‌های زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور دنیا آغاز شد تا ببینیم تهیه نقشه‌های بیست و پنج هزارم بهتر است یا پنجاه هزارم که در نهایت تهیه نقشه‌های بیست و پنج هزارم در دستور کار قرار گرفت.
به گفته وی، نقشه‌های یک‌بیست و پنج هزارم نقشه‌هایی هستند که دقت آنها از نقشه‌های قبلی بیشتر است و می‌توان از آنها در کارهای عمرانی استفاده کرد و در زمره نقشه‌های کاربردی به شمار می‌روند.
رشید، با بیان اینکه برای تهیه این نقشه‌ها اولویت‌هایی در نظر گرفته شد، ادامه داد: با توجه به اینکه دماوند یک آتشفشان خفته است و نه خاموش؛ احتمال می‌رود که در هر زمانی فعال شود؛ از این رو تهیه نقشه‌های این آتشفشان با اولویت مخاطرات در دستور کار سازمان زمین‌شناسی قرار گرفت.

آخرین مطالعات دماوند خفته مربوط به سال 1966
مجری طرح، دقیق‌ترین نقشه‌های تهیه شده از دماوند را توسط "آلن باخ" سوئیسی مربوط به سال 1966 دانست و خاطرنشان کرد: این نقشه‌ها در قالب تز دکتری وی تهیه شد و تمرکز آن بیشتر در اطراف قله دماوند بوده و بعد از آن نقشه‌های یک‌دویست‌پنجاه هزارم و یکصدهزارم که از این آتشفشان تهیه شد، بر مبنای کار "آلن باخ" بود.

رشید، آغاز انجام این مطالعات را از سال 88 ذکر کرد و گفت: در این مطالعات ما اقدام به تهیه نقشه‌های زمین‌شناسی دو منطقه "رینه" و "چاچال" دماوند کردیم و این دو منطقه بخش عمده‌ای از قله دماوند را در بر می‌گیرد.
به گفته این محقق حوزه آتشفشان‌شناسی، برداشت صحرایی این دو نقشه در سال‌های 88 و 89 طی 130 روز کار صحرایی انجام شد و با توقف 5 ساله، در سال‌های 95، 96 و 97 با 120 روز کار صحرایی، انجام و برداشت‌های این آتشفشان تکمیل شد.
وی با تاکید بر اینکه در سال گذشته عملیات صحرایی تهیه این نقشه‌ها به پایان رسید، ادامه داد: برای آتشفشان‌ها حتماً باید نقشه‌های خطر آن تهیه شود و برای تهیه این نقشه‌ها نیاز به نقشه‌های زمین‌شناسی پایه داریم و تا این نقشه‌ها در دسترس نباشد، امکان انجام اقدامات بعدی مهیا نخواهد بود.
گسل‌های دماوند

رشید، تهیه نقشه زمین‌شناسی را دارای مراحل مختلف جمع‌آوری اطلاعات اولیه، تلفیق داده‌ها با یکدیگر، مطالعات و برداشت‌های صحرایی و آنالیز این داده‌ها در آزمایشگاه و در نهایت تهیه نقشه ذکر کرد و افزود: این نقشه‌ها، حاوی اطلاعاتی در خصوص واحدهای سنگی، سن آنها، نوع سنگ (رسوبی، دگرگونی و آذرین)، گسل‌ها و چین خوردگی‌ها و پتانسیل‌های معدنی است.
وی در خصوص گسل‌های آتشفشان دماوند توضیح داد: دماوند، آتشفشان جوان و تاریخچه فعالیت آن از حدود 1.8 میلیون سال تا 7 هزار و 300 سال پیش بوده است؛ از این رو این آتشفشان یک آتشفشان جوان به شمار می‌رود و بر این اساس گسل‌خوردگی در آن کم است، چون پیدایش آن به زمان کوتاهی محدود می‌شود.
مجری طرح با بیان اینکه اگر در البرز گسل‌های زیادی وجود دارد، به دلیل تاریخچه آن است که مربوط به زمان‌های بسیار قدیمی پرکامبرین و پالئوزوئیک می‌شود، ادامه داد: ولی دماوند کاملاً جوان است؛ از این رو گسل‌های مشخصی در آتشفشان دماوند نداریم و تنها تعدادی گسل محدود در نقشه داریم که ادامه واحدهای قدیمی‌تر البرز هستند که از این منطقه عبور می‌کنند.

مطالعات مخاطرات آتشفشان خفته
رشید، با تاکید بر اینکه اجرای پروژه نقشه‌های زمین‌شناسی دماوند، بر اساس استانداردهایی اجرایی شده، افزود: در این طرح واحدهای سنگی را مورد مطالعه قرار دادیم و از سوی دیگر از آنجایی که آتشفشان دماوند یک آتشفشان مرکب است و دارای گدازه، مواد آذر آواری و خاکستر است، متوجه شدیم که در آخرین فوران، همه سطح دامنه این آتشفشان با مواد خارج شده از آن پوشانده شده است؛ به گونه‌ای که در دامنه غربی مشاهده کردیم گدازه 7 هزار ساله بخش زیادی از سطح را پوشانده است.

وی اضافه کرد: ما به منظور مطالعات مخاطرات دماوند در مناطقی که امکان برداشت وجود داشت، مانند "دره گزنه" و "یخار" نمونه‌برداری کرده و نمونه‌ها را آماده کردیم تا بتوانیم دوره بازگشت آتشفشان را همانند دوره بازگشت احتمالی زلزله محاسبه کنیم. بر اساس نتایج این مطالعات می‌توانیم پیش‌بینی کنیم که چه زمانی احتمال فوران این آتشفشان وجود دارد و این مطالعات در پایش‌های ما از این آتشفشان صورت گرفته است.
مجری طرح در عین حال خاطرنشان کرد: در مورد دماوند آنچه که مهم است، این است که ما در منطقه "آب‌اسک" یکسری "ایگنمبریت"هایی را مشاهده کردیم.

ایگنمبریت‌ها توف‌های جوش خورده‌ای هستند که در زمان فوران آتشفشان، حرارت بسیار زیادی دارند و می‌توانند موجب مرگ و میر بالایی شوند.
وی اضافه کرد: این امر برای ما مهم است که آیا به غیر از منطقه "آب اسک" این مواد در سایر مناطق وجود دارند یا خیر.
رشید در پاسخ به این سوال که در صورت فوران آتشفشان دماوند کدام استان‌ها تحت تاثیر قرار می‌گیرند، با بیان اینکه در این زمینه مطالعات زیادی انجام نشده، اظهار کرد: مطالعاتی که پژوهشگران کشور در زمینه جهت بادهای این منطقه انجام داده‌اند، نشان می‌دهد که بیشتر جهت باد در این منطقه به سمت شرق است و آتشفشان دماوند در صورت فوران، کمتر استان تهران را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد و بیشتر استان‌ مازندران را تحت تاثیر قرار می‌گیرند.

علت مهم بودن تهیه نقشه‌های آتشفشانی
این محقق سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور با بیان اینکه علاوه بر تهیه نقشه‌های آتشفشان دماوند، تهیه نقشه‌های آتشفشان‌های سبلان و تفتان از طریق بخش خصوصی پیگیری می‌شود، گفت: نقشه‌های آتشفشان تفتان نهایی چاپ شده، ولی درمورد نقشه‌های آتشفشان سبلان علی‌رغم گذشت 10 سال هنوز نتوانستیم نقشه‌ای از آنها دریافت کنیم.
وی با بیان این‌که تهیه نقشه آتشفشان بزمان به علت دور بودن از مراکز جمعیتی در اولویت قرار ندارد، یادآور شد: آتشفشان دماوند به دلیل قرار گرفتن در حد فاصل استان‌های تهران، البرز، سمنان و مازندران، در صورت فوران می‌تواند این محدوده با حدود 20 میلیون جمعیت را تحت‌تاثیر قرار دهد.