به گزارش پایگاه خبری «عصر معدن» به نقل از سنا، زغال سنگ، ماده گران‌بهایی که هم‌چون نفت خام طی صدها میلیون سال در اعماق زمین شکل گرفته، قرن‌هاست که برای تولید انرژی مورد استفاده بشر قرار می‌گیرد. استفاده اولیه از زغال سنگ محدود به تولید گرما برای مصارف خانگی و کارگاه‌های کوچک بود اما به تدریج، موارد استفاده دیگری برای این ماده ارزشمند کشف شد، به طوری که امروزه در صنایع مختلف، از تولید برق و ذوب فلز تا تولید لوازم آرایشی و بهداشتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در این گزارش، وضع بازار جهانی زغال سنگ از نظر تولید و مصرف مورد بررسی قرار گرفته و تازه‌ترین پیش‌بینی‌ها درباره میزان تقاضا و قیمت این کامودیتی ارائه شده است.

مسیر پرنوسان قیمت

بررسی روند حرکت قیمت زغال سنگ از سال 2010 تاکنون نشان می‌دهد؛ تا میانه سال 2020 این کامودیتی بین 49 دلار تا 132 دلار در هر تن در نوسان بوده است. از آگوست 2020 زغال سنگ در روندی صعودی قرار گرفت و پس از دو سال، در سپتامبر 2022به رکورد قیمت 434 دلار دست پیدا کرد. اما این شرایط دیری نپایید و قیمت زغال سنگ تنها در 9 ماه به سطح 130 دلار سقوط کرد.

در سال 2024 نوسان قیمت زغال سنگ ادامه یافت. این کالا سال جاری را با قیمت 129 دلار آغاز کرد و در ماه اکتبر به رقم 153 دلار رسید و پس از آن، در روندی نزولی گرفتار شد و امروز که آخرین روزهای سال را پشت سر می‌گذاریم، به 125 دلار رسیده است.

درباره آینده قیمت زغال سنگ، تازه‌ترین برآورد بانک جهانی از افت 12 درصدی قیمت این کالا در سال 2025 خبر می‌دهد. با این حال، برخی تحلیلگران و معامله‌گران بازار بر این باورند که با توجه به افزایش تقاضای جهانی، احتمال افزایش قیمت زغال سنگ به بالای 130 دلار وجود دارد. در نمودار، روند نوسان قیمت زغال سنگ از سال 2010 تاکنون مشاهده می‌شود.

رشد مداوم تقاضا

آژانس بین‌المللی انرژی با کنار گذاشتن تئوری پیشین خود مبنی بر پایان عصر طلایی زغال سنگ اعلام کرد: در سال‌های 2025 تا 2027 میزان تقاضای جهانی برای زغال‌سنگ سیر صعودی خواهد داشت. داده‌های آژانس نشان می‌دهد، تقاضا برای این کامودیتی دست‌کم در سال 2027 شاهد رکوردشکنی خواهد بود. پیش از این، آژانس با اشاره به چالش‌های تغییرات اقلیمی که به گرم‌تر شدن زمین منجر شده‌، گفته بود میزان تقاضا برای زغال سنگ در سال 2023 به اوج رسیده است و در سال‌های آینده شاهد کاهش تقاضا و مصرف این کالا خواهیم بود.

بر پایه تازه‌ترین برآورد آژانس بین‌المللی انرژی، میزان تقاضای جهانی زغال سنگ در سال 2027 به حدود 8.9 میلیارد تن خواهد رسید که یک درصد بیشتر رقم امسال است. این برآورد بر خلاف اهداف رهبران جهان درباره ضرورت کربن‌زدایی است. با وجود کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی در کشورهای توسعه‌یافته، افزایش تقاضا در کشورهای دیگر (به ویژه چین) به این معناست که زغال سنگ بدون در نظر گرفتن اثرات منفی آن، همچنان ارزانترین منبع انرژی جهان خواهد بود. برای دستیابی به هدف «کربن صفر» تا سال 2050 بر اساس موافقت‌نامه پاریس، لازم است که مصرف زغال سنگ تا پایان دهه جاری به شدت کاهش یابد.

دو بخش تولید برق و فولاد از عوامل اصلی افزایش تقاضا برای زغال سنگ به شمار می‌روند. این دو بخش بیشترین میزان مصرف زغال سنگ را به خود اختصاص داده‌اند.در سال 2023 بیش از 35 درصد از کل برق تولیدی در جهان ناشی از مصرف زغال سنگ بوده است. گاز طبیعی با 22.5 درصد رتبه دوم را در اختیار داشت. در مجموع، سوخت‌های فسیلی مسئول تولید دوسوم از برق مصرفی جهان بوده‌اند. در نمودار زیر، روند تغییر میزان تقاضا برای زغال‌سنگ مشاهده می‌شود.

پیشتازان تولید

آژانس بین‌المللی انرژی در گزارش خود اعلام کرد: در پایان سال 2024 میزان تولید جهانی زغال سنگ از مرز 9 میلیارد تن عبور می‌کند. در این سال، سه تولیدکننده اصلی، چین، هند و اندونزی به رکوردهای جدید تولید دست خواهند یافت. انتظار می‌رود، چین که حدود نیمی از تولید جهانی زغال سنگ را در اختیار دارد، در سال جاری با یک درصد رشد تولید مواجه شود. هند به عنوان دومین تولیدکننده بزرگ زغال سنگ جهان، سیاست‌های تشویقی را برای شرکت‌ها در نظر گرفته است. در این راستا، دولت هند به نیروگاه‌های زغال‌سوز این کشور دستور داده تا پایان ماه فوریه با ظرفیت کامل فعالیت کنند. هند قصد دارد ظرفیت تولید برق نیروگاه‌های زغال‌سوز خود را تا سال 2032 به سطح 90 گیگاوات افزایش دهد. در همین حال، تولیدکنندگان زغال‌سنگ اندونزی که در رتبه سوم تولید جهانی قرار دارند، پیش‌بینی می‌شود با افزایش چشمگیر تقاضای داخلی و بین‌المللی برای نخستین بار به رقم تولید 800 میلیون تن دست پیدا کنند. آمریکا و استرالیا نیز به ترتیب از بزرگترین تولیدکنندگان زغال سنگ جهان به شمار می‌روند.

مصرف‌کنندگان بزرگ

بزرگ‌ترین تولیدکننده زغال سنگ، مصرف‌کننده اصلی این کامودیتی نیز به شمار می‌رود. چین با مصرف حدود 4320 میلیون تن، 50 درصد مصرف جهانی زغال سنگ را به خود اختصاص داده است. هند با مصرف 966 میلیون تن در رتبه دوم و آمریکا با 731 میلیون تن در رتبه سوم بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان زغال سنگ جهان قرار دارند. کشورهای آلمان، روسیه، ژاپن، آفریقای جنوبی، کره جنوبی، لهستان و استرالیا نیز به ترتیب رتبه‌های چهارم تا دهم را در اختیار دارند.

ایران در میان 130 کشور مورد بررسی، با مصرف کمتر از 1.5 میلیون تن در رتبه 67 جهانی و بالاتر از آرژانتین، نروژ، مصر و سنگاپور جای گرفته است.

آینده بازار زغال سنگ

همچون هر کامودیتی دیگری، آینده بازار زغال سنگ را نیز عرضه و تقاضا تعیین می‌کند. در عین حال، برنامه جهانی کربن‌زدایی و کاهش آلودگی هم بر روند تولید، مصرف و قیمت این کامودیتی اثرگذار است. با وجود افزایش تولید برق از طریق انرژی‌های تجدیدپذیر، بسیاری از کشورها بدون توجه به مشکل گرمایش زمین همچنان در حال استفاده از زغال سنگ به عنوان منبع اصلی تولید برق هستند. بر این اساس، بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که زغال سنگ (همچون نفت خام) دست‌کم تا پایان دهه جاری جایگاه مهم خود را حفظ خواهد کرد.