عصر معدن- ویروس کووید- ۱۹ طی ماه‌های اخیر اقتصاد و معیشت دنیا و بسیاری از صنایع خرد و بزرگ را تحت تاثیر قرار داده به‌گونه‌ای که صنعت فولاد نیز متاثر از این بیماری در بسیاری از کشورهای دنیا کاهش تولید را تجربه کرده است.
به گزارش پایگاه خبری «عصر معدن» به نقل از ایلنا، بر اساس مطالعات صورت گرفته، تحت تاثیر این بیماری بر صنعت فولاد، از 64 کشور دنیا که تولیدکننده فولاد هستند فقط 13 کشور توانستند در 8 ماه ابتدای 2020 با رشد تولید مواجه شوند. به‌عنوان‌مثال از میان فولادسازان بزرگ دنیا سه کشور اروپایی انگلیس، لوکزامبورگ و مجارستان از رشد تولید برخوردار بودند و بقیه کشورهای قاره سبز از جمله آلمان با 13 درصد، فرانسه 30 درصد و سوئد و اغلب کشورهای اروپایی کاهش مواجه شدند، اما در این میان چین 4/ 8 درصد رشد مثبت تولید را تجربه کرد.
همچنین به‌رغم اینکه هند یکی از اقتصادهای بزرگ دنیا را دارد بیش از 4 درصد کاهش و ژاپن نیز با اینکه تحت تاثیر شرایط اقتصادی کمتر قرار می‌گیرد و اقتصاد چابکی دارد بیش از 20 درصد کاهش در تولید فولاد داشته است؛ اما در این 8 ماهه کشور ما حدود 3/ 11 درصد رشد تولید در حوزه فولاد را شاهد بوده که برای صنعت فولاد کشور نویدبخش توسعه است، زیرا این صنعت علاوه بر شیوع ویروس کرونا با شدیدترین تحریم‌ها نیز مواجه بوده است.
علی امرایی، مدیرعامل فولاد سنگان در گفت‌وگویی در خصوص شرایط تولید فولاد در کشور می‌گوید: در سال جهش تولید صنعت فولاد کشور توانست با وجود سد سخت تحریم‌ها، بیماری کرونا را پشت سر گذاشته و حتی از رشد 3/ 11 درصدی برخوردار شود. رشد این صنعت و زنجیره معدنی موجب میشود که بتوان به جایگزینی اقتصاد معدنی به‌جای اقتصاد نفتی توجه ویژه‌ای داشت. مدیرعامل فولاد سنگان در گفت‌وگویی مشروح با «دنیای‌اقتصاد» به بیان دیدگاه‌های خود در جایگاه یک مدیر معدنی در مورد اهم اقدامات صورت گرفته در این حوزه و تاثیر آن بر صنعت فولاد کشور پرداخته است که در ادامه می‌خوانید.
تکمیل حلقه مفقوده فولاد مبارکه با راه‌اندازی کارخانه کنسانتره
با وجود موفقیت‌های کسب‌شده، حلقه مفقوده فولاد مبارکه در شعار معروفش از سنگ تا رنگ چه بوده است؟
تنها حلقه مفقوده فولاد مبارکه در تحقق شعار از سنگ تا رنگ، بحث تامین کنسانتره بوده است که راه‌اندازی کارخانه کنسانتره سنگان این حلقه مفقوده را کامل کرد. راه‌اندازی این کارخانه در منطقه مرزی شرق کشور باعث شده علاوه بر تکمیل این حلقه مفقوده، از خام فروشی جلوگیری شود. به‌طوری‌که سالانه حدود 10 تا 11 میلیون در این کارخانه کنسانتره سنگ فرآوری خواهد شد، این امر علاوه بر جلوگیری از خام‌فروشی سنگ، برای حدود 3500 نفر به صورت مستقیم و غیرمستقیم ایجاد اشتغال کرده است.
می‌توان گفت که در این منطقه مرزی در شرق کشور به‌غیراز ایجاد اشتغال، امنیت مرزی هم صورت گرفته است به‌گونه‌ای که در سال جهش تولید یک ظرفیت جدیدی به ظرفیت تولید کنسانتره کشور اضافه خواهد شد و به‌طورقطع در سال اول کارخانه 5 میلیون تنی کنسانتره با ظرفیت کامل کار نخواهد کرد، اما ظرفیت اسمی موجود به‌تدریج کامل خواهد شد.
خط یک کارخانه کنسانتره فولاد سنگان در نیمه نخست امسال راه‌اندازی شده و در حال تولید است و هم‌اکنون خط 2 این کارخانه نیز تولید آزمایشی شروع شده و آماده افتتاح رسمی از سوی مسوولان کشور است.
کارخانه کنسانتره فولاد سنگان به‌گونه‌ای طراحی شده که با توجه به کم آب بودن منطقه حدود 80 درصد آب به چرخه تولید بر خواهد گشت ازآنجاکه اقلیم منطقه خشک است، این میزان بازگشت عدد بزرگی است و باطله ما برای اولین بار در کشور باطله خشک کنسانتره آهن است. این در حالی است که ظرفیت اسمی تولید دو خط یک و دو کارخانه کنسانتره فولاد سنگان هر کدام 2 میلیون و 500 هزار تن است. همچنین یک کارخانه 5 میلیون تنی گندله‌سازی هم در فولاد سنگان داریم که در آن کنسانتره تبدیل به گندله و برای فولاد مبارکه ارسال میشود و نقش بسزایی در تامین پایدار بخشی از مواد اولیه فولاد مبارکه را ایفا می‌کنیم.
دستیابی به 15 میلیون تن گندله برای پاسخگویی به نیاز صنایع در منطقه به چه پیش‌شرط‌هایی نیاز دارد؟
برای تولید 5/ 17 میلیون تن کنسانتره به میزان تقریبی بیش از 35 میلیون تن سنگ‌آهن نیاز است تا بتوان به تولید 15 میلیون تن گندله دست یافت. هم‌اکنون در منطقه سنگان نیز سایر شرکتهای تولیدکننده در حال فعالیت یا راه‌اندازی هستند به‌گونه‌ای که هم‌اکنون اپال پارسیان در حال فعالیت است، شرکت صنعتی توسعه سناباد با 5/ 2 میلیون تن محصول در حال تولید است و سایر شرکت‌ها نیز در حال ساخت یا راه‌اندازی است.
علاوه بر تامین به‌موقع سنگ موردنیاز واحدهای تولیدی در این منطقه برای تامین پایدار آب نیز برنامه‌ای بلندمدت در دستور کار قرار دارد. اما رویکرد فولاد سنگان به سمت استفاده از پساب است که یک منبع پایدار و بلندمدت است و یکی از موضوعات مهم فولاد سنگان استفاده از پساب فاضلاب است که در برنامه ما قرار دارد. همچنین برای اینکه شرکتهای تولیدکننده در منطقه با ظرفیت کامل تولید کنند باید سالانه بیش از 35 میلیون تن سنگ در آینده استخراج شود. برای ظرفیت کنونی واحدهای تولیدی کنسانتره سنگ موردنیاز تامین میشود، اما برای بلندمدت باید برنامه‌ای در دستور کار قرار گیرد تا سنگ بیشتری استخراج شود.
افزایش تولید در عملکرد 6 ماهه فولاد سنگان با چه اقداماتی میسر شده است؟
بر اساس سیاست‌های شرکت برای تامین مواد اولیه موردنیاز (کنسانتره) برنامه‌ریزی لازم ازجمله تأمین کنسانتره از منابع مختلف و راه‌اندازی کارخانه کنسانتره صورت گرفته است؛ همچنین برای جلوگیری از توقفات تولید تلاش شده تا علاوه بر تامین به‌موقع کنسانتره موردنیاز، سیستم حمل‌ونقل نیز بهبود یابد و با مدیریت در حوزه فنی شرکت توانستیم از توقفات تولید جلوگیری کنیم.
در همین حال در راستای افزایش رضایت پرسنل نیز برنامه‌ریزی انگیزشی لازم در زمینه ارتقای شغلی صورت گرفت تا از مجموع عوامل یادشده رشد تولید را در 6 ماهه نخست سال‌جاری شاهد باشیم، زیرا یکی از مقوله‌های مهم برای افزایش تولید در دنیا رضایت شغلی است. مجموع عوامل یادشده فوق موجب شد که فولاد سنگان در شش‌ماهه اول سال 99 نسبت به مدت مشابه سال گذشته 50 درصد افزایش تولید را تجربه کند. فولاد سنگان به‌عنوان نخستین شرکت در کشور در شرایط کنونی که همه صنایع با تحریم‌ها دست‌وپنجه نرم میکنند، توانست کارخانه کنسانتره خود را با این حجم سرمایه‌گذاری و پیچیدگی فناوری و به دست متخصصان داخل و بدون دخالت خارجی‌ها راه‌اندازی کند.
به لحاظ دانش فنی در این بخش در دنیا چه جایگاهی دارید؟ آیا بومی‌سازی قطعات، فولاد سنگان را از واردات بی‌نیاز کرده است؟
ازآنجاکه در صنعت فولاد قطعات زیادی از خارج وارد می‌شد درصدد برآمدیم که به حوزه تحقیق و توسعه و بومی‌سازی به‌صورت جدی و با قدرت تمام بپردازیم. بر این اساس در زمینه تحقیق و توسعه ارتباط بسیار خوبی با دانشگاه‌های کشور ازجمله فردوسی مشهد و دانشگاه تهران و مراکز علمی و فناوری برقرار کردیم و از استارت‌آپ‌هایی که در صنعت فولاد بتوانند راهگشا باشند استقبال می‌کنیم تا به ما کمک کنند که به اهداف بومی‌سازی شرکت دست یابیم. برای تحقق هر چه بیشتر اهداف بومی‌سازی، دفترچه‌هایی برای 2 هزار و 500 قطعه آماده کردیم تا در اختیار تامین‌کنندگان داخلی برای ساخت قطعات موردنیاز فولاد سنگان قرار گیرد؛ اما برخی از تجهیزات و قطعات خاص هستند که ممکن است به واردات آنها نیاز داشته باشیم و در بلندمدت برای قطع وابستگی به واردات برنامه‌ریزی بیشتر انجام داده‌ایم. فعالیت ما بیشتر روی قطعاتی است که خاص‌تر هستند؛ اما در مجموع حوزه بومی‌سازی ما در دوران طفولیت قرار دارد، زیرا سال 96 کارخانه گندله‌سازی فولاد سنگان آغاز به تولید کرده و راه زیادی در پیش داریم. از این رو در زمینه بومی‌سازی برنامه جامعی داریم و حتی در آینده نزدیک طی فراخوانی از دانشگاه‌های کشور درخواست میشود که در حوزه‌های مختلف بومی‌سازی به ما کمک کنند تا بتوانیم از واردات بی‌نیاز شویم.
هم‌اکنون بومی‌سازی تعداد 45 قطعه که نیاز به واردات دارند را در دستور کار داریم که با مهندسی معکوس و ارائه دفترچه و تعیین ابعاد در اختیار تولیدکنندگان برای تولید قرار خواهند گرفت. در حال حاضر راه‌اندازی یک دبیرخانه ایده‌های خلاق را در دستور کارداریم و با تشکیل کمیته داوری از هر ایده خلاقانه‌ای در حوزه کاری، پس از بررسی مورد استقبال قرار خواهد گرفت.
از نظر شما شرایط تولید گندله در کشور چگونه است و تغییر قیمت در این زنجیره با توجه به نوسانات ارز توانسته نیاز تولیدکنندگان را مرتفع کند؟
نوسان ارزی بیشتر واحدهایی که یا مواد اولیه خود را وارد میکنند یا صادرات دارند را تحت تاثیر قرار می‌دهند این در حالی است که مواد اولیه موردنیاز ما سنگ‌آهن است که نیازی به واردات ندارد و محصول تولیدی ما یعنی گندله صد درصد در اختیار فولاد مبارکه قرار می‌گیرد. ازاین‌رو نوسان نرخ ارز تاثیری زیادی بر فعالیت ما نداشته است، اما این نوسانات به‌طور قطع در زمینه خرید قطعات موردنیاز تاثیرگذار است. برای تعیین قیمت کنسانتره و گندله چون فرمول براساس درصدی از شمش فولاد خوزستان و شمش فوب خلیج‌فارس طراحی‌شده و به‌طورقطع نوسانات نرخ ارز کل زنجیره را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
مواد اولیه موردنیاز شرکت تولید گندله، کنسانتره است که در کشور موجود است، البته تا سال گذشته صادرات سنگ‌آهن و کنسانتره واقعا آسیب جدی به صنعت فولاد وارد می‌کرد، اما هم‌اکنون از صادرات و خام‌فروشی سنگ‌آهن جلوگیری شده و امید است سختگیرانه‌تر هم با این موضوع برخورد شود.
البته صادرات مقوله بسیار خوبی برای ارزآوری کشور است، اما تا زمانی که در داخل کشور نیاز به آن محصول نباشد و صادرات فقط باید در زمینه مازاد تولید برای ارزآوری و ورود به بازارهای جهانی صورت گیرد، زیرا در این شرایط افزایش ظرفیت تولید در کشور را به دنبال خواهد داشت.
صادرات سنگ‌آهن و کنسانتره آسیب‌های بسیاری دارد، زیرا هم‌اکنون برخی از گندله‌سازان کشور به دلیل کمبود کنسانتره با ظرفیت کامل کار نمی‌کنند این در حالی است که چنانچه واحدهای تولیدکننده گندله با ظرفیت کار کنند زنجیره فولاد با ظرفیت بیشتری فولاد تولید خواهند کرد.
چه میزان سرمایه‌گذاری در این بخش در حال انجام است؟ آیا این سرمایه‌گذاری‌ها این صنعت را متحول خواهد کرد؟
هم‌اکنون سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در فولاد سنگان در بخش گندله و کنسانتره بیش از 300 میلیون یورو و بیش از 2 هزار و 500 میلیارد تومان است که اگر این میزان سرمایه‌گذاری به‌روز شود بسیار بیشتر از این عدد خواهد بود.
تامین مالی پروژه‌ها همواره یکی از دغدغه‌های تولیدکنندگان برای طرحهای توسعه است، آیا شما این چالش را داشته‌اید؟
با حمایت فولاد مبارکه تاکنون در زمینه تامین منابع مالی مشکلی نداشتیم و باید اذعان داشت یکی از مهمترین عوامل پیشرفت فولاد سنگان آن است که فولاد مبارکه سهامدار صددرصدی این شرکت است، این‌رو از لحاظ تامین منابع مالی و کمک‌های فنی و تخصصی مورد حمایت قرار می‌دهد. حمایت مدیرعامل فولاد مبارکه در این برهه از زمان موجب راه‌اندازی کارخانه کنسانتره شد و چنانچه با حمایت این شرکت، تجهیزات را به‌موقع وارد نمی‌کردیم راه‌اندازی کارخانه کنسانتره به‌هیچ‌وجه اتفاق نمی‌افتاد.
رقبای شما در بازارهای جهانی چه کشورهایی هستند؟ آیا پس از تحریم‌ها می‌توان چشم‌اندازی برای صادرات مواد معدنی ترسیم کرد که با استقبال بازارهای بین‌المللی همراه باشد؟
از آنجا که محصول فولاد سنگان صادراتی نیست از این رو در فضای رقابت جهانی قرار نداریم و تنها تولیدات فولاد مبارکه برای رقابت وارد بازارهای بین‌المللی میشود. هم‌اکنون کشورهایی که در ابتدای زنجیره فولاد هستند نظیر برزیل و استرالیا منابع معدنی ازجمله سنگ‌آهن زیادی دارند و تولیدکننده کنسانتره و گندله هستند، اما به دلیل آنکه ما صادرات نداریم نمی‌توانیم سهمی در بازارهای جهانی داشته باشیم.
صنعت نفت نسبت به فولاد وابستگی بیشتری نسبت به سایر صنایع به خارج دارد. کشور ما به لحاظ تجهیزات، تکنولوژی و فرآوری مواد معدنی در دنیا تنوع زیادی دارد و اگر این تنوع مواد معدنی را بتوانیم در حوزه‌های مختلف نظیر سنگ‌های تزئینی، مس، سرب و روی فرآوری کنیم سرمایه‌گذاری روی معدن یک گزینه بسیار خوبی خواهد بود که جایگزین اقتصاد نفتی شود.
اقتصاد نفتی بیشتر صادرات محور است و با نوسان درفروش آن، کل نظام اقتصادی کشور دچار بحران میشود، اما معدن و فولاد این‌گونه نیست، زیرا ابتدای زنجیره فولاد با توجه به نیاز داخلی و ظرفیت‌سازی صورت گرفته صادرات نمی‌شود و از آنجا که در داخل نیاز ما به مواد اولیه فولاد زیاد است پس از فرآوری قابل صادرات خواهد بود و از ارزش‌افزوده زیادی برخوردار است. به‌طورقطع معدن می‌تواند جایگزین نفت در ارزآوری کشور شود زیرا در سال جاری این حوزه ارزآوری بسیار خوبی برای کشور داشته و به کمک اقتصاد کشور آمده است. در شرایط کنونی که با بیماری کرونا و تحریم مواجهیم صادرات مواد معدن و صنایع معدنی کمک بسیار بزرگی به اقتصاد کشور کرده است پس اگر تحریم‌ها برداشته شود این عدد خیلی بزرگ‌تر خواهد شد و به‌طورقطع جایگزین بسیار مناسبی برای صادرات نفتی خواهد شد.
در مورد مثلث توسعه اقتصادی در استان خراسان رضوی توضیح بفرمایید؟
زمانی که وزیر فعلی وزارت صمت در استان خراسان رضوی استاندار بودند، بحث مثلث توسعه اقتصادی را در این استان مطرح کردند که براساس آن یک ارتباط و تعامل سازنده به نفع مردم برقرار شود که سه ضلع آن متشکل از نمایندگان مجلس، کارگزاران نظام و بخش خصوصی است و ائمه جمعه هم ناظر بر این مثلث هستند. پایه و اساس مثلث توسعه اقتصادی مبتنی بر اقتصاد مقاومتی استوار است که در سایه ارکان فوق اتفاق می‌افتد و یک مدل جهانی است که بومی‌سازی شده، در مدل جهانی عامل، توسعه اما در مدل بومی‌سازی شده آن معین اقتصادی وجود دارد که این معین‌های اقتصادی در مناطقی مختلف یک فعالیت مسوولیت اجتماعی برنامه محوری را انجام می‌دهد. مثلث توسعه اقتصادی یک فرآیند است برای روستاها و شهرها که چند وظیفه ازجمله شناخت فرصت‌ها و تهدیدات، خلق فرصت‌های جدید، ایجاد زنجیره ارزش، ایجاد بازارهای جدید، تولید ثروت و اشتغال بر مبنای اقتصاد مولد بر عهده دارد و همچنین یکی از مهمترین کارکردهای مثلث توسعه اقتصادی کارآفرینی است. این طرح در استان خراسان رضوی پیاده شد و ما به‌عنوان معین اقتصادی در شهرستان خواف انتخاب شدیم. اساس این مدل اقتصادی کارکردن با مردم، برای مردم و رفع نیازهای اولویت دار مناطق روستایی است؛ و سند جامعی بر اساس اسناد بالادستی کشور و استان و شهرستان تدوین شده است برای توسعه که در راستای آن در حرکت هستیم.
